bideoak

Dylan eta euskara

Transkripzioa

  • Kaixo, ni Dylan naiz, Ingalaterrakoa naiz, 20 urte ditut, eta euskara ikasten ari naiz. Lehen topa edo izan zela orain dela 3 urte, gurasoekin eta anaiarekin Iparraldera joan ginenean eta saiatu nintzen pixkat euskara hizketan, atera zitzaidan “arratsalde on” eta erantzuna berehalakoan eman zidaten ni euskalduna banintz bezala eta horrek animo edo oso sentsazio ona eman zidan eta horrekin buruan  urte batzuen buruan  itzuli nintzen euskarara eta euskara ikasten hasi nintzen.

    Hizkuntza guztiak ederrak direla, baina euskara batez ere. Herri txikian jendeak pentsatzen duela, ba ez duela merezi ikastea, baina nik ez dut uste txikitasun horrek inolako kalterik egiten duenik eta niri behintzat  oso esperientzia ederra iruditu zait euskara ikastea

Trikuarena

Ariketak egin ondoren entzun edota irakurri Atxagaren ipuina:

Textua

  • I. zatia

    Esnatu da trikua habi hosto lehorrez egindakoan,

    eta dakizkien hitz guztiak ekartzen ditu gogora;

    gutxi gora behera, aditzak barne, hogeitazazpi hitz.

  • II. zatia

    Eta gero pentsatzen du: Amaitu da negua,

    Ni trikua naiz, Bi sapelaitz gora dabiltza hegaletan;

    Marraskilo, Zizare, Zomorro, Armiarma, Igel,

    Zein putzu edo zulotan ezkutatzen zarete?

    Hor dago erreka, Hau da nire erresuma, Goseak nago.

  • III. zatia

    Eta berriro dio: Hau da nire erresuma, Goseak nago,

    Marraskilo, Zizare, Zomorro, Armiarma, Igel,

    Zein putzu edo zulotan ezkutatzen zarete?

  • IV. zatia

    Ordea bertan gelditzen da bera ere hosto lehor balitz,

    artean ez baita eguerdia baino, lege zahar batek

    galerazi egiten baitizkio eguzkia, zerua eta sapelaitzak.

  • V. zatia

    Baina gaua dator, joan dira sapelaitzak, eta trikuak,

    Marraskilo, Zizare, Zomorro, Armiarma, Igel,

    Erreka utzi eta mendiaren pendizari ekiten dio,

    bere arantzetan seguru nola egon baitzitekeen

     

    gerlari bat bere eskutuaz, Espartan edo Corinton;

  • VI. zatia

    Eta bapatean, zeharkatu egiten du

    belardiaren eta kamio berriaren arteko muga,

    Zure eta nire denboran sartzen da pauso bakar batez;

  • VII. zatia

    Eta nola bere hiztegi unibertsala ez den

    azkeneko zazpi mila uneotan berritu,

    ez ditu ezagutzen gure automobilaren argiak,

     

    ez da ohartzen bere heriotzaren hurbiltasunaz ere.

Gauaz parke batean

Testua

1. zatia

 Andere xaharra jarri zen parkeko aulki bazter batean, moda zaharreko eskuko zakua amultsuki gerriari kontra herstutuz. Gautzen ari zen jadaneko, baina astia zuen etxera itzultzekotz; hurrean bizi zen, eta udaberriko airea hain goxo eta epela zenuten… Haren aldamenean, ordea, paseiantak beren egoitzetara lehiatzen ziren: langileak, parkeko bidea labur-kausaz hartzen zutenak; eskola-haur eta ikasleak, eskola-liburu eta tresnak besapean; amorosen bikoak, emeki eta besotik heldurik zebiltzanak, andere xaharrak ametsetan bezala so egiten zielarik.

 

Bakarra ote zegoen orain parkean? Eta zenbat denborarako? Baina ez: gizon gazte bat aitzina zetorren, zaloin. Haren aurretik iragaitean emetu zuen urratsa eta begiratu zion, zalantzan iduri; gero jin zen haren ondoan jartzera.

 

       Andereari ez zitzaion atsegin izan, haren ondoan jarri baitzen, baina aulkia ororena zen, ez da? Mutilak zigarreta bat piztu nahi izan zuen eta anderea ohartu zen eskuak ikaratzen zitzaizkiola; bi mitxa erabili behar izan zituen heltzekotz. Zainbera zelako pentsamenduak irriño bat atera zion emaztekiari, eta mutilak aitzakitzat hartu zuen irri soil hori harekin elekan hastekotz.

       — Gaualdi ederra, ez da?

       — Bai, gaualdi ederra, baina beste gaualdi batzu ezagutu izan ditut, oraino ederragoak —ihardetsi zuen, gogoetaturik.

2. zatia

 Gizon gazteak bitxiki so egin zion eta andereak bazekien bere baitan zerabilela: Atso ergel hiztun bat, dudarik gabe»… Eta andere xaharrak emaiten zion kexaduraren mendekioz edo, hobeki, gaiztakeria hutsez, galdegin zion apur baten buruan:

       — Ez zara beldur, Anderea, zuhaur tenora hontan, eta leku hontan?

       — Zergatik beldur izan behar nintzateke?

       — Zergatik? Baina hemen gertatu diren gizerailketak gatik, naski.

       Ene! Zertarako mutilak oroiterazi nahi zizkion, gauetarik gau hontan hain zuzen, aitzineko urteetan parkean gertatuak: eskolako neska bat, gero berrogeiren bat urteetako ama familiako bat, eta azken aldian neskatila bat, hirurak hilik atzemanik, zintzurra trinkaturik, eta erailea oraino ihes?

       — Ez, ez naiz beldur —erran zuen deplauki.

       Gizon gazte hori gero eta desplazentago zitzaion. Eta bet-betan gogoak eman zion deliberatuki etorri zela haren ondoan jartzera, haren diruaren ebastekotz. Herstu zuen eskuko zakua bere gerriari kontrago. Baina gizon gazteak, haren mogimendua ez ikusirik edo ezikusia eginik, aitzina erran zuen:

       — Gauza lazgarria: hiru emazte hementxe itoak izan, bakoitza udaberri batean, eta aldi-bakoitzean poliziak huts egin! Nork daki gizerailea ez dagonetz parkeko itzalean gorderik, gau hontan bertan?

3. zatia

— Badute aspaldi erailketa horiek. Egilea urrun dakete engoiti. Ez naiz ez beldur.

       — Ez dute hain aspaldi; azkena, gogoratzen zera neskatila gazte harena?… Joan den udaberrian izan zen eta.

       Oroitzen zen, bai, anderea, baina ez zuen beldur izan beharrik, ez mutil horren, ez beste ihoren. Eta jakin-gose ergel batek bultzaturik galdegin zion:

       — Zure ustez, nor zen egilea?

       — Oh! Dudarik gabe sadiko bat —erantzun zuen ezaxol.

       — Bai, arrazoin duzu, hiru emazte gazte itorik, dudarik gabe agure sadiko batek hilak.

       — E! ez hain zaloin, hain laster ibil zure arrazoina mendutan… —egin zuen mutilak, irriz—. Nik dakidanez, erailea gazte izan zitekeen, ez bortxaz agure bat.

       — Ez, ez —ihardetsi zion, emeki baina sarkorki, hartaz segurtatu nahi izan balu bezala, zeren gaua baitzen orai eta biok bakarrik zeuden parkean—, agure batek baizik ez zitzakeen hiru emazte gazte eta eder horiek hil!

       — Bai eta gizon gazte batek ere. Gogoan atxik ezazu ez diola, idurien arabera, hilean adinari hainbat axolarik, emazteki diren ber; hirurotarik bat haur bat baizik ez zen; beste bat bi adinen arteko andre bat… uste izateko da emazte-kente guztia duela higuin… Zergatik? Haien amodioa ezin irabaz dezakelakotz ote? Beharbada eder ez delakotz, edo alde batetik beste gizonak ez bezalako delakotz, edo enbalditua. Gertatzen ohi dena, badakizu. Ene kasua har ezazu: maingua naiz (anderea ez zen ohartu maingua zenik, parkean gaindi zetorrelarik); gauza guti da naski, halaz ere behaztopo bat emazteki bati korte egin nahi baniro —erran zuen irri idor batekin, eta gero—. Hots, gizeraile sadiko bihurtzekotz zio bat aski indartsua gogoak edo zainak eriak lituzken batendako!

4. zatia

«Egia da —pentsatzen zuen andereak—; gutariko bakoitzak mila eta milaka zio badauzka gaiztagin bihurtzeko». Eta amets egin zuen luzaz leku-komun hortaz. Osoki ahazturik zituen mutil gazteak oixtion sorrerazi ziozkan dudamudak oro… eta hunek, betbetan hari hurbildu eta, eskuko zakua indarka kendu nahi izan zionean, izialdurak baino areago, ustegaberik jazarria izateak atera erazi zion orroa bat. Ez zuen ez beldurrik, baina ez zion zakua hartzera utzi behar eta tink-tinka atxikitzen zuen.

       — Alo, eman zaidan berehala! —manatu zion bortiz mutil gazteak, eta zintzurra bihurtu nahi izan zion. Moldegaizki, ordea, gertuzko gaiztagin batek bezala… pentsatu zuen, erdeinuz, andereak. Nork zekien hargatik etsipenez zeran egitera prest zatekeen? Nigarroiki otoiztu zuen beraz—: Utz nazazu, arren, ene dirua emanean dautzut, bai!

       — Berehala baina, atsoa, bestela… —ihardetsi zuen gizonak, baina lepoa laxatu zion.

5. zatia

Andere xaharrak zakua ireki zuen eta mutilak engoiti eskua hedatzen zuen poltsaren hartzekotz. Baina haren begiak borobildu ziren harridura gatik ahoa zabaldu zuen oihu baten egoztekotz, bertan itoa izan zena, ezen andereak poltsaren ordez bilur bat jalgi zuen zakutik eta aski trebeki gizon gaztearen lepoaren ingurura aurdiki… eta halako emazteki adintsu batenganik ihork igurik ez zezakeen indarrarekin tinkatu zuen berehala, ziotsalarik:

       — Ez hintzen hi gaur bilatzen nian ihizia, baina hihaur jin haiz ene sareetara, ez dea hala?

       Ezin jakin zuen, ordea, besteak astirik ukan zuenetz hitz horien entzutekotz, bere luzean eroria baizetzan aulkiaren oinetan, begitartea jadaneko urdindurik eta mihia ahotik erdi aterarik. Andereak artoski deslotu zuen bilurra eta eskuko zakuan liarzara goititu. Gero segurtatu zen gizon gaztea hil zela beharria haren bularrari kontra emanaz. Hila zen, bai, eta harekin-batean itzaliak betikotz haren osasuna eta haren gaztetasun ederra. Ez zen gero egia maingua zenik, eta aurpegia eder zeukan, bizi zelarik! Alo, berriz ere ito ahal izan zuen andereak bere bizitze bakar, hilduratuarentzat irain bat ezin jasanezkoa zen «beste»en atsegin eta bizi nahia…

       Berriz ere, datorren primaderarainoko, bederen. Bere etxera itzuli zen, eta ihork ez zuen bidean hauteman.

Euskaltzaindiaren mendeurrena

Transkripzioa

Euskaltzaindiak ehun urte betetzen ditu, euskara batuak 50. Batuaren sortzea Arantzazun kokatzen dute ainitzek 1968-an, bainan urte batzuk lehenago zenbait bilkura egin zituzten Baionan berean, bertzeak bertze Txillardegiaren inguruan.

63an, 64an Cordelier karrikan, Baionan, bildu zen lantalde bat, horien artean Iparraldeko batzuk  baziren, Jean Luis Davant eta Jose Idiart.

Mendeurrena ospatzeko 8 ekitaldi antolatu dituzte eta lehenean Baionako herriko etxean hori gogoratu zuten Lapurdiko hiriburuan hasi zela dena, batua iraultza izan zen batzuentzat: “ixa” hizkiaren sartzea Iparraldean “ch”-aren partez, edo “h” hedatzea Hegoaldean, bainan 50 urtez helburua lortu dutelakoan daude.

Nik uste dut lehen batzuetan zaila egiten zitzaigula elkarrekin hitz egitea, askotan euskalkian hitz egiteagatik gaztelaniara ala frantsesera jotzen zela eta orain behintzat badaukagu euskara batu bat guztiok elkar ulertzeko modukoa.

Orain erronken artean: Euskaltzaindiak tresna berriak egin behar dituela eta tresna horiek jarri behar dituela teknologia berrien bidez…

Ipar Euskal Herriko 300.000 herritarren artean % 22k inguru daki euskara. Ez du inolako lege babesik bainan Elkargoak, lehen erakundeak, elebitasuna bultzatu nahi du; hitzarmena izenpetu dute Euskaltzaindiarekin batua euskara sustatzeko aholku emaile izendatu dute.

Esperantza pixka bat ematen digute, eta nik uste dut garrantzia dela orain gauzak aldatzen hasiko ote diren espero dugu.

Izugarria, zeren lehendabizikoz lortzen dugun historian Aholku Emaile ofiziala izatea agintaritza publikoetatik Euskal Herria osoa kontuan hartuta.

Elkargoak 20.000 euroren laguntza emanen dio Euskaltzaindiari.

Bideoa ikusi ondoren erantzun itzazu hurrengo galderak

Mugikorrak eskolan

Transkripzioa

Eskoletan gero eta gehiago errepikatzen den irudia da, gaztetxoak batez ere atsedenaldi garaian telefono mugikorrari itsasita egon ohi dira. Egun nerabe gehienek dute internetdun mugikorra eta bederatzi urterekin jada hainbatek lehena eskuratzen dute. Hori guztia dela eta gela barruan ta atsedenaldian telefono mugikorrak debekatu nahi ditu Frantziak datorren ikasurtetik aurrera osasun publikoko arazoa argudiatuta. Dagoeneko eskola kodeak mugikorra erabiltzea debekatzen du eskola orduetan baina ikastetxe bakoitzak telefonoen erabilera nola mugatu erabaki dezake. Frantziako gobernuaren asmoak zalantzak sortu ditu batez ere araua aplikatzeko orduan.

– Mugikorrak kentzeko ez dakit nola eginen den, hori konplikatua da inposatzeko.

–  Badira ikasleak mugikorrak behar dute goizero eman mugikorra arduradunari

– Ama honek dio mugikorrari  esker haurren bila nora joan behar duen jakin dezakeela.

Gailu mugikorrek eta pantaillek oro har gero eta presentzia handiagoa dute Euskal Herriko eskoletan eta horregatik Urrunako ikastetxe honetan duela hilabete batzuk 10 egun pantailik gabeko izeneko proiektua burutu zuten. 10 egunez  mugikorrak, tabletak edota ordenagailuak ez erabiltzen saiatu ziren.

– Gai hori aipatzeko garaia dela, sentitzen da, famili guztietan badira arazoak pantailekin, pantailak neurtzeko.

Blanquer Hezkuntza ministroak  hilabeteak ditu oraindik eskoletan telefono mugikorrak nola debekatu daitezkeen azaltzeko.

Handia

Handia, 2017 urtean Jon Garañok eta Aitor Arregik idatzi eta zuzendutako euskal filma da.

Donostiako Zinemaldiaren Sail Ofizialean lehiatu zen eta hori lortzen duen hirugarren euskarazko filma izan zen. Euskal Zinemaren Irizar saria eta “Epaimahaiaren Sari Berezia” irabazi zituen 2017ko Zinemaldian. Goya Sarietarako 13 izendapen lortu ditu, besteak beste, film onena, zuzendari onena eta aktore berri onena.

Wikipediatik hartua

Bideoa ikusi ondoren galderak erantzun