qk
Bideoak
Trikuarena
Ariketak egin ondoren entzun edota irakurri Atxagaren ipuina:
Textua
I. zatia
Esnatu da trikua habi hosto lehorrez egindakoan,eta dakizkien hitz guztiak ekartzen ditu gogora;
gutxi gora behera, aditzak barne, hogeitazazpi hitz.
II. zatia
Eta gero pentsatzen du: Amaitu da negua,Ni trikua naiz, Bi sapelaitz gora dabiltza hegaletan;
Marraskilo, Zizare, Zomorro, Armiarma, Igel,
Zein putzu edo zulotan ezkutatzen zarete?
Hor dago erreka, Hau da nire erresuma, Goseak nago.
III. zatia
Eta berriro dio: Hau da nire erresuma, Goseak nago,Marraskilo, Zizare, Zomorro, Armiarma, Igel,
Zein putzu edo zulotan ezkutatzen zarete?
IV. zatia
Ordea bertan gelditzen da bera ere hosto lehor balitz,artean ez baita eguerdia baino, lege zahar batek
galerazi egiten baitizkio eguzkia, zerua eta sapelaitzak.
V. zatia
Baina gaua dator, joan dira sapelaitzak, eta trikuak,Marraskilo, Zizare, Zomorro, Armiarma, Igel,
Erreka utzi eta mendiaren pendizari ekiten dio,
bere arantzetan seguru nola egon baitzitekeen
gerlari bat bere eskutuaz, Espartan edo Corinton;
VI. zatia
Eta bapatean, zeharkatu egiten dubelardiaren eta kamio berriaren arteko muga,
Zure eta nire denboran sartzen da pauso bakar batez;
VII. zatia
Eta nola bere hiztegi unibertsala ez denazkeneko zazpi mila uneotan berritu,
ez ditu ezagutzen gure automobilaren argiak,
ez da ohartzen bere heriotzaren hurbiltasunaz ere.
Gauaz parke batean
Testua
Andere xaharra jarri zen parkeko aulki bazter batean, moda zaharreko eskuko zakua amultsuki gerriari kontra herstutuz. Gautzen ari zen jadaneko, baina astia zuen etxera itzultzekotz; hurrean bizi zen, eta udaberriko airea hain goxo eta epela zenuten… Haren aldamenean, ordea, paseiantak beren egoitzetara lehiatzen ziren: langileak, parkeko bidea labur-kausaz hartzen zutenak; eskola-haur eta ikasleak, eskola-liburu eta tresnak besapean; amorosen bikoak, emeki eta besotik heldurik zebiltzanak, andere xaharrak ametsetan bezala so egiten zielarik.
Bakarra ote zegoen orain parkean? Eta zenbat denborarako? Baina ez: gizon gazte bat aitzina zetorren, zaloin. Haren aurretik iragaitean emetu zuen urratsa eta begiratu zion, zalantzan iduri; gero jin zen haren ondoan jartzera.
Andereari ez zitzaion atsegin izan, haren ondoan jarri baitzen, baina aulkia ororena zen, ez da? Mutilak zigarreta bat piztu nahi izan zuen eta anderea ohartu zen eskuak ikaratzen zitzaizkiola; bi mitxa erabili behar izan zituen heltzekotz. Zainbera zelako pentsamenduak irriño bat atera zion emaztekiari, eta mutilak aitzakitzat hartu zuen irri soil hori harekin elekan hastekotz.
— Gaualdi ederra, ez da?
— Bai, gaualdi ederra, baina beste gaualdi batzu ezagutu izan ditut, oraino ederragoak —ihardetsi zuen, gogoetaturik.
Gizon gazteak bitxiki so egin zion eta andereak bazekien bere baitan zerabilela: Atso ergel hiztun bat, dudarik gabe»… Eta andere xaharrak emaiten zion kexaduraren mendekioz edo, hobeki, gaiztakeria hutsez, galdegin zion apur baten buruan:
— Ez zara beldur, Anderea, zuhaur tenora hontan, eta leku hontan?
— Zergatik beldur izan behar nintzateke?
— Zergatik? Baina hemen gertatu diren gizerailketak gatik, naski.
Ene! Zertarako mutilak oroiterazi nahi zizkion, gauetarik gau hontan hain zuzen, aitzineko urteetan parkean gertatuak: eskolako neska bat, gero berrogeiren bat urteetako ama familiako bat, eta azken aldian neskatila bat, hirurak hilik atzemanik, zintzurra trinkaturik, eta erailea oraino ihes?
— Ez, ez naiz beldur —erran zuen deplauki.
Gizon gazte hori gero eta desplazentago zitzaion. Eta bet-betan gogoak eman zion deliberatuki etorri zela haren ondoan jartzera, haren diruaren ebastekotz. Herstu zuen eskuko zakua bere gerriari kontrago. Baina gizon gazteak, haren mogimendua ez ikusirik edo ezikusia eginik, aitzina erran zuen:
— Gauza lazgarria: hiru emazte hementxe itoak izan, bakoitza udaberri batean, eta aldi-bakoitzean poliziak huts egin! Nork daki gizerailea ez dagonetz parkeko itzalean gorderik, gau hontan bertan?
— Badute aspaldi erailketa horiek. Egilea urrun dakete engoiti. Ez naiz ez beldur.
— Ez dute hain aspaldi; azkena, gogoratzen zera neskatila gazte harena?… Joan den udaberrian izan zen eta.
Oroitzen zen, bai, anderea, baina ez zuen beldur izan beharrik, ez mutil horren, ez beste ihoren. Eta jakin-gose ergel batek bultzaturik galdegin zion:
— Zure ustez, nor zen egilea?
— Oh! Dudarik gabe sadiko bat —erantzun zuen ezaxol.
— Bai, arrazoin duzu, hiru emazte gazte itorik, dudarik gabe agure sadiko batek hilak.
— E! ez hain zaloin, hain laster ibil zure arrazoina mendutan… —egin zuen mutilak, irriz—. Nik dakidanez, erailea gazte izan zitekeen, ez bortxaz agure bat.
— Ez, ez —ihardetsi zion, emeki baina sarkorki, hartaz segurtatu nahi izan balu bezala, zeren gaua baitzen orai eta biok bakarrik zeuden parkean—, agure batek baizik ez zitzakeen hiru emazte gazte eta eder horiek hil!
— Bai eta gizon gazte batek ere. Gogoan atxik ezazu ez diola, idurien arabera, hilean adinari hainbat axolarik, emazteki diren ber; hirurotarik bat haur bat baizik ez zen; beste bat bi adinen arteko andre bat… uste izateko da emazte-kente guztia duela higuin… Zergatik? Haien amodioa ezin irabaz dezakelakotz ote? Beharbada eder ez delakotz, edo alde batetik beste gizonak ez bezalako delakotz, edo enbalditua. Gertatzen ohi dena, badakizu. Ene kasua har ezazu: maingua naiz (anderea ez zen ohartu maingua zenik, parkean gaindi zetorrelarik); gauza guti da naski, halaz ere behaztopo bat emazteki bati korte egin nahi baniro —erran zuen irri idor batekin, eta gero—. Hots, gizeraile sadiko bihurtzekotz zio bat aski indartsua gogoak edo zainak eriak lituzken batendako!
«Egia da —pentsatzen zuen andereak—; gutariko bakoitzak mila eta milaka zio badauzka gaiztagin bihurtzeko». Eta amets egin zuen luzaz leku-komun hortaz. Osoki ahazturik zituen mutil gazteak oixtion sorrerazi ziozkan dudamudak oro… eta hunek, betbetan hari hurbildu eta, eskuko zakua indarka kendu nahi izan zionean, izialdurak baino areago, ustegaberik jazarria izateak atera erazi zion orroa bat. Ez zuen ez beldurrik, baina ez zion zakua hartzera utzi behar eta tink-tinka atxikitzen zuen.
— Alo, eman zaidan berehala! —manatu zion bortiz mutil gazteak, eta zintzurra bihurtu nahi izan zion. Moldegaizki, ordea, gertuzko gaiztagin batek bezala… pentsatu zuen, erdeinuz, andereak. Nork zekien hargatik etsipenez zeran egitera prest zatekeen? Nigarroiki otoiztu zuen beraz—: Utz nazazu, arren, ene dirua emanean dautzut, bai!
— Berehala baina, atsoa, bestela… —ihardetsi zuen gizonak, baina lepoa laxatu zion.
Andere xaharrak zakua ireki zuen eta mutilak engoiti eskua hedatzen zuen poltsaren hartzekotz. Baina haren begiak borobildu ziren harridura gatik ahoa zabaldu zuen oihu baten egoztekotz, bertan itoa izan zena, ezen andereak poltsaren ordez bilur bat jalgi zuen zakutik eta aski trebeki gizon gaztearen lepoaren ingurura aurdiki… eta halako emazteki adintsu batenganik ihork igurik ez zezakeen indarrarekin tinkatu zuen berehala, ziotsalarik:
— Ez hintzen hi gaur bilatzen nian ihizia, baina hihaur jin haiz ene sareetara, ez dea hala?
Ezin jakin zuen, ordea, besteak astirik ukan zuenetz hitz horien entzutekotz, bere luzean eroria baizetzan aulkiaren oinetan, begitartea jadaneko urdindurik eta mihia ahotik erdi aterarik. Andereak artoski deslotu zuen bilurra eta eskuko zakuan liarzara goititu. Gero segurtatu zen gizon gaztea hil zela beharria haren bularrari kontra emanaz. Hila zen, bai, eta harekin-batean itzaliak betikotz haren osasuna eta haren gaztetasun ederra. Ez zen gero egia maingua zenik, eta aurpegia eder zeukan, bizi zelarik! Alo, berriz ere ito ahal izan zuen andereak bere bizitze bakar, hilduratuarentzat irain bat ezin jasanezkoa zen «beste»en atsegin eta bizi nahia…
Berriz ere, datorren primaderarainoko, bederen. Bere etxera itzuli zen, eta ihork ez zuen bidean hauteman.
Akordatzen naiz
Testua
- Georges Perecek Joe Brainard eta I remember zituen akorduan. Nik Joe Brainard eta I remember eta Georges Perec eta Je me souviens ditut akorduan.
- Bizkaiko kostaldean akordatzea esaten dutela
akordatzen naiz. Eta akordatzea, esnatzea dela.
- Urrun eta antzina, itsumutila izan nintzela,
akordatzen naiz. Itsuneskak eta itsumutilak ginela
auzoko neskamutilak.
Patxi, Osteko itsua, aittitteren anaia, aulkian eserita
egoten zena, solo ertzeraino eramaten genuen,
artoa zenbat hazi zen jakin nahi izaten zuelako.
- Etxean ez zegoen telebistarik. Domeka
arratsaldeetan Etxeberrira joaten ginela
akordatzen naiz telebisioa ikusteko
- Ezkutaketan jolasten ginela akordatzen naiz.
Bat, bi, hiru, lau… ezkutatzen, eman
beharko genuela.
- Horman landare berde polit bat hasi zela
akordatzen naiz.
Eta sustrai txiki haiek denborarekin etxea botako
zutela esan zuela baten batek.
- Bizikleta hiru gurpilekoa zela akordatzen naiz.
- Orduko egunak oraingoak baino askozaz luzeagoak gogoratzen ditut.
- Umeok aitametara, aita
ala ama izatera, edo
gerretara, hiltzailea
ala hildakoa izatera
jokatzen genuela
akordatzen naiz,
helduak izatera
beti. Helduak
izateko, gero ere asti
nahikoa izango
genuela jakin gabe.
- Ez dakit zoriontsu nintzen orduan, baina
ume desterratuaren moduan akordatzen naiz
ume denboraz.
- Ama josteko makinarekin aritzen zen lanean.
Makinari pedalez eragiten zion eta egiten zuen
soinuaz akordatzen naiz.
Singer deitzen zela uste dut.
- Martin Luther King hil zutela akordatzen naiz.
Ametsetan egin dut, ametsetan ari naiz, amets bat daukat
esaten zuena…
- Metroaren lehoiaz akordatzen naiz, lehen
imaginetan orroka agertzen zen. Gero ez zen
pelikulan gehiago azaltzen.
- Jaungoikoak mundua sei egunetan egin zuela
akordatzen naiz. Horixe esaten zigutela behintzat.
Eta ondo nabarmenak ziren gero gauzak presaka
eta ganorarik gabe egitearen ondorioak.
- Latina munduko hizkuntzarik logikoena dela
esaten zigutela akordatzen naiz. Eta zeharo
konplikatua eta aldrebesa iruditzen zitzaidala.
- Espartako, Kirk Douglasen aurpegiarekin
gogoratzen zait.
- Edward Spencer Dodgsonen gutunak
oroitzen ditut.
- Ruper Ordorika gogoratzen zait, gitarrarik gabe,
Clementine doiunarekin kantatzen: Ene maite, ene maite, ene maite…
- Kartzela barruan, errudunekin batera, inozenteak
ere bazeudela akordatzen naiz. Kanpoan bezala.
- Egun ederrak izan ziren eta, musika eta guzti
gogoratzen ditut, Vinicius de Moraes, Cesarea
Evora eta halakoena. Playing back egin daiteke
musikarekin, baina gainerako gauzekin ez eta,
orduan, musikak ez du ia ezertarako balio.
- Euskarari buruz izkribu haietan leitutakoez
akordatzen naiz: antzinakoa, gutxitua,
aglutinantea, espainola, debekatua, paleolitikoa,
irakurtezina, zehatza, polita, modernoa, baldarra,
politikoa, antiespainola, baztergarria, apolitikoa,
zaharra, xamurra, analitikoa, barregarria,
marjinala, irakurgarria, arriskutsua, gogaikarria…
- Roland Barthesena oroitzen dut. Zerbait
esaten denean, esandako hori egia dela
denboraldi labur baterako behintzat.
- Aldous Huxleyren nobelako mynah izeneko txoriak
gogoratzen ditut, islako jendeari abisatzen:
“Hemen, orain, erne!”.
- Akorduak ez dira zehatzak,
baina ahaztura ere ez da
hain-hain zehatza.
- Oroimena garela akordatzen naiz,
oroimena ala ia ezer ez.
Sinonimoak
Berpiztea (Maialen Hegi Luku)
Entzun edota irakurri Maialen Hegi Lukuren ipuina, eta gero ikusi berarekiko elkarrizketa.
Berpiztea
Mattinek, bere oroitzapen urrunenetan ere, betidanik istorioak biziki gogoko izan zituen. Haur denboran, egunero-egunero eskolatik landa liburutegira joaten zen bere jakin-minaren elikatzera. Baina jakin nahi gorri hori sekula ez zuen nahi bezainbeste asetzen.
Gehien maite zituen ipuinak misteriozkoak eta beldurrezkoak ziren. Eta gehien gustatzen zitzaizkion pertsonaiak hilezinak ziren, hots, banpiroak. Bere helduaroaren hastapenean, izaki misteriotsu horiei lotu idazki gehien-gehienak jadanik ezagutzen zituen. Izaki horiek hain ziren lanjerosak, min zaleak, torturatuak eta aldi berean eleganteak, zuzenak eta erakargarriak!
Arratsalde batez, lizeotik etxerateko bidean zela, egunkari saltegi batean egun hartako berri nagusia ikusi zuenean, harritua eta nahiko zentzordatua gelditu zen. Mugiezinik, minutu batzuk iragan zituen hor, plantatua, hitz zirraragarriak behin eta berriz irakurriz. Ez zitekeen egia izan…
Gau hartan, bere ohean itzuli-mitzulika ari izan zen, ametsez amets, lasaitu ezinik. Goizeko hiruretan, asperturik, jeiki zen, bere bulegoan jarri, eta ordenagailua piztu zuen. Egunkari baten webgunearen ataria ireki, eta paper batean notak hartzen ari izan zen egunsentiaren argi zirrintak leihotik sartzen ikusi zituen arte.
Banpiroak ez ziren asmatuak. Benetazkoak ziren. Zientzialari talde batek, poliziak lagundurik, haietarik bat harrapatua zuen, banpiroen desagerrarazteko txerto bat asmatzeko helburuarekin. Horren bidez, hilezinentzat gizakiaren odola edanezin bilakaraziko zuten.
Mattinek erabakia hartua zuen: kazetari eskola batean sartuko zen, ikasketak beteko eta ondotik banpiro bat aurkituko zuen, hilzorian zen espezie horren azken lekukotasuna biltzeko gisan.
— Gau hartan, hiri bazterrean zegoen jauregiaren aitzinetik pasa nintzenean, jaun kondearen gorputzaren gozo sarkorra ene baitan bortizki iragaten sentitu nuen. Gau batzuk bazituen jadanik ikusia nuela, karrika ilunak kurritzen, hiria lo zegoen artean, ohiko itzulia egiten ari nintzelarik. Haren begi ausartek eta beroki luzeak segidan erakarri ninduten.
— Horrela hautatu zenuen beraz, besterik gabe?
— Naturalki, bai. Norbaiten biziaren hatsaz elikatzeko eta harekin heriotz-dantza bero batean sartzeko, ez da gogoetan galdu behar… Jauregiko gela handiak haizearen gisan kurrinka egin zuen ene esku hormatuen bultzadaren pean… Itzal bat nintzen pasabide eta eskailera hertsietan barna… Eta laster, haren usaina hurbil-hurbilekoa sumatu nuen, ate handi baten aurrera heltzerakoan. Gelan eztiki sartu nintzenean, haren bizkarraren gelditasun hotzak ene igurika egona zatekeela pentsarazi zidan.
— Eztitasun horri esker egitera zindoazen ekintzaren aberekeria harentzat onargarri egin nahi baitzenuen?
— Ene ekintza, bukaera baten seinale, ez zen hala ere borroka salbai batena gero…. Betidanik, zuek sedukzioa deitzen duzuena erabili izan dut, ez dut behin ere ene bizibidea erailketa kate amaiezaintzat hartu.
— Gizakiaren seduzitzea, bai, baina bere biziaren ebasteko…
— Gizakiaren bizi iturriaz egarria asetzen duena ez ote da nonbait haren izateaz jabetzen? Haren edertasunaz? Jakitateaz? Baina ene hitzen haria galdu gabe, kontakizun hori ahal bezain laster bururatu gogo nuke. Ez ote genuen horrela adostu, Mattin jauna?
— Bai… banpiro anderea. Zure hitza errespetatzen dut, zuen gisako… izakiak betitik ulertzen saiatu naizen bezala…
— Beraz, begiak enegana altxa zituen unean, haren soa irri hunkigarri, zirraragarri, xume bat izan zen, ene zaia luzearen gorria mugiarazi zuena, ene beso eta zango luze mehe zuhailak, harengana luzatu nituenean. Ene esperientziaren eta ezpain ilunen usaina hark ere onartu zituen, jaun sendoaren buruak, emeki-emeki makurtuz, begien aitzinean lepo zuri gozo bat agerian utzi zizkidalako. Plazer hori! Biziarekin bat egitearen atsegina, zein eder zitzaidan!
— Alta, bizia laster bukatuko zen..
— Haren biziak ene eternitatea sakonagoa eta handiagoa eginen zuen.
— Eta, ausiki zenuenean? Zer, nola erran, “sentitu” zenuen?
— Egin nuen, hagin zorrotzak haren arima beroan sartu, eta ondotik, ene eskuen artean sendoki atxikitzen nituen sorbalden indarra irentsi nuen. Baina haren odol berogarria ez zen nahikoa enetzat… Menderen mendetan goaitatzen denaren itxura eta sendotasun lasaigarria zeuzkan. Laguntzat nahi nuen, maitaletzat, nahiago baduzu. Orduan, odol poxi bat utzi nuen haren gorputzean, haren biziaren hatsa lur gaineko betierekotasun bilaka zedin.
— Eta horrela…
— Bai, horrela, odol hori jaun konde banpiroarena bilakatzen utzi nuen. Ondoko gauean, harrizko aurpegi batekin begiratu ninduen, haren zortea preso hartu nuela ohartu zen mementoan.
— Kondenatu zenuen… eta… Gaitzetsi ote zintuen?
— Arima galdua zuen, airatua zitzaion, baina bazekien izate berri horrek zuhurtasun berezi bat emanen ziola. Bere ordua heldua zen. Banpiro batek bizia hartu eta beste zerbait bilakarazi bazion, zortearen erabakia zen. Jakin ezazu garai hartan, gure gisakoek, berez bazterturik izanik ere, oraino gure tokia genuela gizartean. Toki ilun bat, menderaezin bat, baina bagenuen hein bateko botere bat, jendeen gogoetan zilegi zena. Gure azken garai goxoenak izan ziren ordea…
Une hartan, bi solaskideak isilik gelditu ziren, eta kazetari gaztearen soak andere beltzarena jarraiki zuen, aitzinean zuten beira zabaletik at galtzen ziren etxe-orratzen teilatuen puzzlearen gainetik pasatuz, zerumuga grisean galdu zen arte. Mundua ez zen sekula banpiroaren oroitzapenetako argi eztira berriz itzuliko. Kontatu zuen istorioaren garai idealak urrunegi ziren jadanik, haren izatea piko sendaezin batek zauritua zuen, hartarik biktima ahantzien odola ezinbestean isurtzen ari zelarik.
Gomita berezia eta bere galderen hartzailea mahai lodi borobil batek eta gaineko urez betetako edalontziak bereizten zituzten.
— Zure lagun hura zen beraz…
Larritasunak estali zuen andere beltzaren aurpegi fina:
— Lehena bai, ez zaude oker. Ez zen ene lagun bakarra izan, baina preziatuena hori bai. Ene bizilaguna, ene irudia, ene sostengu fidela… Eta lehen banpiro harrapatua.
— Nola deituko zenuke gertatu zenak zure baitan eragin zuena? Tristura? Hori zenuen sentitu?
— Zer nahi duzu jakin, jadanik dakizuna? Gure gogoan sartzeko, sentimendurik eza baino haratago joan behar da… Gertatuaz geroztik, gure sekretu, funts, historia, aberastasun guztiak argi pairaezin baten erre ditu, mantal zuriz jantzi zientzialari errukigabeen erdian alde guztietarik hustuak, moztuak, haragi bilakatuak izan dira. Eta azpimarratu nahi nuke, haien harrapakinaz urrikaldu gabe…
— Gizakia maite eta babestu nahi zuten batzuek…
— Egin gaituena betidanik misterioa izan da. Baina, gau hartako ehizan, gure espezieko bat loturik eraman zutenean, deuseztatu gintuzten, mito bat parasitoaren heinerat apalduz. Erraustu gintuzten, jaun kondea analisia hodietan hartu zuten unean, ez ordea, gure espeziearen desagerrarazteko xedearekin hilabete batzuk berantago zabaltzen hasi diren txertoaren aurkikuntzaren egunean. Egin dizute txerto hori, ez?
Mattinek banpiro batek galdekatua izatearen sentsazio bitxia, berezia sentitu zuen, gorputz osoan xixta ttipi batzuk sentituz.
— Bai anderea… Erran behar da, gaur egun, gure babesteko ditugun tresnak erabiltzea komeni dela…
— Arriskuen saihesteko…
— Hala pentsatzen dut bai.
— Garai batez, ez nintzen izaki ezdeus bat, ez nintzen piztia tzar bat. Lehen zure adineko emazte gazte eta eder bat nintzen ni ere. Zure ordez, nik ere ene burua babestu nahiko nuke, beldur nintzatekeelako…
— Zarenaren gisako batzuek izuturik, ez?
— Noski. Alta bada, lehenago guganik babesteko erabiltzen ziren tresnak politagoak ziren naski, beste xarma bat zuten. Non galdu dira etxe xoko guztietan ematen ziren baratxuri buru lodiak edo gau ilunenetan eskuetan tinko-tinko atxikitzen ziren hesola xorroxtuak… Gizakiak bere odol goxoa arrunt kutsatu duenetik, ospitaleak ohointza toki bihurtzen uzten ditu, karriketan banpiro-dealer etsitu espezie berri bat onddoak bezala pusatzera bultzatzen du, beldurraren beldurrez… Ez ote da hori lazgarria?
— Aurkikuntza horrek alde onak dituzke bestalde…
— Agian… Hala izanik ere, ez dut mundu honek geroan eskaintzen ahalko didanaren ezagutzeko gutiziarik gehiago… Arimarik ez dutenak etsiarazten dituen mundua ez da enetzat egina… Laster, zinezko heriotzaren bakea ezagutuko dudala espero dut…
— Zure eternitatea hautsiko zenuke? Hainbeste mendez iraun ondoren?
— Zergatik horrela egon, betidanik desiratu dugun edaria eta haren gustua galdu ondotik? Bizitzeko, likido pizgarria edan aitzin, hodi batean tratatu behar delarik? Ene plazer bakarra galdurik funtsean? Ez, aldi honetan hobe hiltzea, ahal bada sekulako… Eta manera ederrenarekin…
— Nola bada?
…
Andere beltzak bi begiak emeki-emeki hetsi zituen eta zutitu zen. Leihora buruz urrundu zen, haren zaiak gordetzen zituen zangoak lurrean lerratzen balira bezala. Hiriaren argi koloretsuak istant batez so egin eta, hatsa eztiki hartuz, ondoko gelara abiatu zen. Mattinek bere bistatik urruntzen ikusi zuen, harriturik. Orduan, bere elkarrizketa-laguna erien artean area bezala eskapatzen ari zitzaiola sentitu zuen. Entzun zituen eleak hunkigarriak izan bazitzaizkion ere, bazekien, azkenean, ez zezakeela deus egin haren salbatzeko… Bere kadiran jarririk dantzan hasi zen, burmuinari hamaika itzuli eginaraziz, banpiro desesperatuari azken agurra emateko hitz eder eta penatuen bila.
Orduan, haren gonbidatzailea berriz agertu zen. Erreportari gaztea bat-batean zutitu zen, harriturik hil kutxa handi bat zekarrela eta mahaiaren ertzean pausatzen zuela ohartu zenean… Ez zekien miresle ala kezkati izan behar ote zuen.
— Barkatu banpiro agurgarria, baina, ene doluminak emanez, bakean utziko zaitut. Lan horren bukatzeko aizinarik asko ez dut eta…
— Nola deitzen duzue gaur egun kazetariok gertakari aipagarri baten berri emateko parada duzuelarik? Scoop bat, ez da hala?
Bien begiradak gurutzatu zirenean, kazetariak ulertu zuen, gau hartan, haren bizi guztian behin bakarrik ikusten ahalko zuena argazkitan har zezakeela. Egon behar zuen, banpiro baten heriotzaren ikusteko!
Orduan, berriz jarri zen, eta bere tresnaren prestatzen hasi, presaka-presaka.
— Zeremonia hasi aitzin, hala ere, gomendio batzuk eman nahi nizkizuke. Hilkutxa hetsiko denean, ez duzu mugitu beharko… Banpiroaren lo berriaren trabatzeak dena huts eginarazten ahalko bailuke…
— Nahi duzun bezala.
— Prozedura gizakiarentzat izugarria bada ere, dardarka ez aritzea galdatuko nizuke.
— Lasai, jadanik erreportaia gogorrak egin behar izan ditut. — gezurtatu zuen Mattinek.
— Ongi da beraz…
Andere beltza kazetariaren aldamenetik pasatuz gela zeharkatzen hasi zen, pentsaketan balitz bezala, segur aski erran beharko zituen formula misteriotsu batzuen gogorarazteko… Gero, berriz mahaira buruz hurbildu zen, eta kazetariaren gibelean gelditu. Burua apaldu eta, pazientziarik gehiago ez zuenari belarrian xuxurlatu zion:
— Eta azken gomendio bat: kasu emazu goizeko argiari, hura baita jasangaitzena.
Gertatzen ari zitzaionaz konturatzeko denborarik izan gabe, jarria zen gizonak oihu labur bat kirrinkatu zuen banpiroak haren lepoaren erdian bi zilo eder eta ilun egin zizkionean. Garratza, mingotsa, edanezina zen likidoa azkarki hurrupatu zuen, baina ez osoki. Odola izena ote zuen oraino? Aurpegi okaztatu batekin, kazetari engainatua hilkutxan sartu zuen eta hetsi. Ondotik, edan zuen pozoia mahai gainean utzia zuen ur bedeinkatu bete basoa edanez urdailaren zolaraino isurarazi zuen.
— Odol pozoindatua zainetan daukanak, odol hori gustuko izanen duelakoan…
Eta betirako loak hartu zuen, haren gorputza zabal-zabala lurrera erori zenean.
Lehen Gerla Iparraldean
Lehen Gerlari buruzko Iparraldearen Orenaren erreportaia.
Etorkinak Euskal Herriko mugetan
Transkripzioa
Uda honetako irudi lazgarria izan da, hegoaldetik iparraldera nola edo hala pasa nahi duten migratzaileak. Migratzaileen joan etorria geroz eta handiagoa izan da uda honetan iparraldean eta azken hilabetean kontrolak ere areagotu egin dituzte autobus eta tren geltokietan eta Hendaia eta Irun arteko muga.
Geroz eta gehiago dira, lauko taldeak goizean, gauean, karriketan egoten dira eta goizean goiz ibiltzen dira dio Hendaiako auzapezak. Geroz eta gehiago benetako igaro bide bilakatu da.
Ikusten dira, pasatzen direla, hiru zubi edo bi zubi dira orain hemen, oinezkoa bazen ere orain ez da, baina beste bietan ikusten dira gehiago bai, pasatzen direla.
Egunero lau, sei ta berdinak ta Hendaian ere bai, ta…
Azken hilabetean kopurua emendatu egin da. Konstatazioa baino ezin dute egin; eskumena estatuarena delako eta informazio eskasia salatu du Hendaiako auzapezak.
Mugetako kontrolak estatuaren eskumenak dira eta ez digute informaziorik ematen
Frantziako poliziak Irunera itzultzen dituelako sortu den polemikaren inguruan Suprefetak dio Frantziako poliziak legea betetzen duela eta immigrazio klandestinoaren aurkako neurriak direla.
Mugako fluxua handitu egin da eta neurriak hartu ditugu immigrazio klandestinoaren aurka borrokatzeko, baliabideak mobilizatu ditugu dio immigrazio klandestinoaren aurka, Europako eta Espainiako hitzarmenen baitan. Horren harira borroka hori atxiloketak egin eta ilegalak diren pertsonak bidaltzean datza gaineratu du. Ukatu egin du beroan egindako itzulerak legez kanpokoak direnik eta mobilizatzen jarraituko dutela ondorioztatu du Baionako Suprefetak.
Eta kontrolak geroz eta handiagoak dira. Tren geltokiak, autobusak, zubiak eta pertsona partikularrak ere kontrolatzen dituzte.
Hendaian dago departamenduko Erretentzio Zentro bakarra apirilean berriro ireki dutena. Baimenik gabeko etorkinak zentroetan atxikitzeko denbora 45 egunetik 90era luzatu dute agorrilaren 1ean onartu den immigrazio lege berriarekin.
Bikoiztua izanen da lege berri honekin; 90 egun arte egoiten ahalko dira presondegia den erretentzio zentro hortan.
Eta bestalde estatuak lehen baino azkarrago kanporatu ahal izango ditu babesik onartu ez dieten errefuxiatuak.
Emigrante baten babes eskaera ezeztatu delarik onartzen badu hilabete bat dei egiteko, errekurtso baten egiteko. Lege berriarekin errekurtsoaren egiteko epea izanen da 15 egun. Hizkuntzaren arazoa bada, bada ere hemengo legediak eta hemengo neurri administratiboak ezagutzeko zailtasunak, beraz 15 egunetan horrek erakusten du biziki zaila izanen dela, kopurua ttipitzeko medio bat dela.
Espainia hegoaldetik iristen diren etorkin gehienen helburua Irundik ipar euskal herrira pasatzea da. Hendaiara iritsi eta nola edo hala Baionara. Bertako tren eta autobus geltokietan orduak igarotzen dituzte poliziarik ez dagoela ziurtatu eta autobus edo trena hartu ahal izateko Frantziako iparraldera joateko. Frantziako polizia baina etorkinak harrapatu ostean Irunera bueltatzen ditu berriro SOS Arrazakeriakek salatu duenez.
Kamerundik datorren lagun hau birritan iritsi da Hendaiara eta bietan poliziak atxiki eta Irunera itzuli du
Ez dut paperik soilik Gurutz Gorrikoak, autoan sartu ninduten Hendaian eta Irunera, bakarrik nengoen eta bakarrik ekarri ninduten.
Beroan buruturiko kanporaketa hauek 2002-an Paris eta Madrilgo gobernuek sinaturiko Malagako akordioaren baitan egiten dira. Migratzaileak laguntzen aritzen diren elkarteek diote ilegalak direla kanporatze horiek, Europako Giza Eskubideen Hitzarmena urratzen dutelako.
Espainian gera naiteke baina ezin dut lanik egin, horregatik nire familia Europan dago eta Frantziara etortzeko esaten didate, paperak egiten saiatzen ari dira lana egin dezadan, horregatik nahi dut joan.
Behin eta berriro saiatzen dira, lortu arte ez dira kikiltzen, bitartean bolondresen lanari esker jana, lo egiteko tokia, eta informazioa eskaintzen diete. Irunen “La Casitan” esaterako eta baita Iparraldean antolatzen ari diren bolondresei esker.
Itxaro Borda Arrakalan
Bideoa ikusi ondoren galderak erantzun
Ikasbil-etik hartua
Eusko eguna
Eusko eguna Baionan igande hontan Ipar Euskalherriko tokiko euskal monetak bost urte bete ditu eta osasun ona du, izan ere, Frantziako tokiko lehen moneta bilakatu da denbora laburrean, hirugarrena Europa mailan. Eusko batek euro baten balioa du, bainan tokiko moneta hurbileko saltegietan baizik ezin da erabili, ez kate edo supermekatu handietan. Tokiko ekonomia bultzatzea du helburu, euskara eta ekologia ere bai. 3 mila lagunek erabiltzen dute egunero, 750.000 eusko denerantz, 700 enpresatan. Erabiltzaileen kopurua bikoiztea lehenbailehen, hauxe da euskoaren bultzatzaileen erronketako bat; horren berri emateko atzo mota guztietako ekitaldiak egin zituzten Baionan.
Baionak eta Franziako estatuak tirabira dute euskoa dela eta. Erabiltzaile pribatuek erabiltzen zuten orain arte enpresa eta dendetan eta herriko etxe batzuek jasotzeko aukera ematen zuten: igerilekuetan eta mediatekan esaterako. Baina Baionak pauso bat gehiago eman eta langileei orkainketak egiteko erabili nahi du edo elkarteei subenzioak egiteko. Estatuak baina auzitara eraman du gaia. Egitura publikoek erabili dezaketen ala ez mahai gainean da beraz.
Baionak iaz erabaki zuen euskoak erabili nahi zituela langileei parte bat ordaintzeko edo elkarteei dirulaguntzak emateko besteak beste. Baina prefetak auzitara eraman zuen gaia legeak horrelakorik baiementzen ez duela argudiatuz. Orain Baionako auzapezak dokumentu bat izenpetu du gobernuari hitzordu eskaera bat eginez.
– “Ekonomia ministroari hitzordu bat eskatu diot eta Iparraldeko hainbat hautetsi, senatari eta Akitania Berriko kontselaiarik ere izenpetu dute dokumentua”.
– “Ez da soilik Euskal Herriko auzia, Frantzian 40 tokiko moneta daude” esan du auzapezak.
Zerbitzu publikoetan euskoak jasotzea bai baina ordainketak egitea ez dela legezkoa dio Estatuak. Alta ekonomia sozial eta solidarioaren 2014ko legeak ahalbidetzen duela dio Baionako herriko etxeak. Auzi honen ebazpenak jurizprudentzia ezar lezake lekuko monetan dituzten Frantziako toki guztietan.
Hemen jokoan dena ez da bakarrik Baiona, euskoa edo Euskal Herriko gauza bat, azkenean jokoan dena Frantzia guztian aplikatuko da.
– “Argitasuna behar dugu, ezin gaitezke bi uretan ibili, hau da kobratu bai, baina ordaindu ez”.
Hendaiak ere esan du Baionako bideari jarraituko diola, zirkuito laburra eta euskara sustatzen delako. Auzapezen biltzarreko presidentearen aburuz euskoa zabaldu behar da hurbileko ekonomia bultzatzeko eta beraz ordainketak ere egin ahal izatea zerbitzu publikoetan garrantzitsua da.
Espaina senatariak esan du inkoherentzia bikoitza dagoela prefetaren auzian, legeak esaten du ekonomia sozial eta solidarioa bultzatu behar dela, baina paradoxikoki erabilpena blokeatzen du, ez da ulertzen adierazi du.
Auzia pil-pilean da, egun 780.000 euro daude zirkulazioan, 3000 erabiltzaile ditu, 700 elkarte eta enpresek baliatzen dute eta 5 herriko etxek. Aste honetan seigarrena iritsi da.
Aiherrak aste hontan bozkatu du eta seigarren herria da euskoarekin aritzen dena eta hitzarmen bat izenpetuko duena euskoarekin.
Erabilpenari dagokionez lehen tokiko moneta da Frantzian, eta bigarrena Europan. Baionak izenpetutako hitzarmena zalantzan da, prefetak auzitegia administratibora eraman zuen eta prozedura gelditua da. Baina prefetak esan du hitzarmena ere atakatuko duela. Horregatik prefetari hitzordua eskatu diote gaizki-ulertutik irteteko.
– “Berriz erran zuen auzitegirat joanen zela hitzarmenaren kontra, prefetari hitzordu bat galdeginen diogu preseski horren inguruan mintzazeko zeren uste dugu gauzak argituz eta esplikatuz ere konpontzen ahal direla.
-” Gure ustez hitzarmen hori ez dago zuzenbidezko estatutik at”.
Auziak luze joko duela aurre ikusten da.