Dylan eta euskara

Transkripzioa

  • Kaixo, ni Dylan naiz, Ingalaterrakoa naiz, 20 urte ditut, eta euskara ikasten ari naiz. Lehen topa edo izan zela orain dela 3 urte, gurasoekin eta anaiarekin Iparraldera joan ginenean eta saiatu nintzen pixkat euskara hizketan, atera zitzaidan “arratsalde on” eta erantzuna berehalakoan eman zidaten ni euskalduna banintz bezala eta horrek animo edo oso sentsazio ona eman zidan eta horrekin buruan  urte batzuen buruan  itzuli nintzen euskarara eta euskara ikasten hasi nintzen.

    Hizkuntza guztiak ederrak direla, baina euskara batez ere. Herri txikian jendeak pentsatzen duela, ba ez duela merezi ikastea, baina nik ez dut uste txikitasun horrek inolako kalterik egiten duenik eta niri behintzat  oso esperientzia ederra iruditu zait euskara ikastea

“Nor da Simone Biles?” Kirmen Uribe

Podcasta entzun aurretik egin ezazu ariketa hau.

Textua

Zortzi urteko alabak emakumezko bat hautatu behar zuen eskolako lan bat egiteko. Andrazkoaren bizitza eta pentsamendua azaldu behar zituen lanak. Good Night Stories for Rebel Girls (lotarako ipuinak neskato bihurrientzat) izeneko liburuan bazeuden adibideak. Gauero irakurtzen zuen. Guk esaten genion ondo legokela Ruth Bader epailea, edo Malala Yousafzai aktibista edo Jane Goodall biologoa lanerako aukeratzea. Baina umeak Simone Biles nahi zuen. “Simone Biles? Nor da ba Simone Biles, idazlea da?”. “Bai zera, munduko gimnastarik onena da”. Egia esan ez zigun grazia handirik egin bere hautuak. Ez genekien nondik aterako genituen zitak eta gogoetak. “Ez al da hobeto Ruth, Malala ala Jane?”, saiatu ginen ustez aldarazten. “Ez, Simone Biles nahi dut”. Pentsatu genuen ahaztuko zitzaiola eta Jane Goodalli- buruz egingo zuela lana azkenean, Jane txinpantzeekin oihanean, ze polita. Hala ere, arratsalde batean eskolara umeen bila joan eta irakasleak bota zigun, -esan dit alabak Simone Biles aukeratu duela.

Ez zegoen bueltarik.

Informazio bila hasi eta konturatu ginen Simone Biles-ek ez zuela bizitza erraza izan. Ohion jaioa, bere gurasoen droga menpekotasuna zela eta aitona-amonek hartu eta hezitu zuten. Sexu-erasoak ere jasan izan zituen umetan. Baina kirolean hartu zuen babesa. Olinpiadetan bost medaila lortu zituen. Estatu Batuetako historiako kirolari onenen artean dago. Bideoak ikusiz ohartu ginen Simone Biles beti zegoela pozik, irribarre batekin burutzen zituela ariketak. “Ni saiatzen naiz zoriontsu izaten, une pozgarriak dira oroitzen errazenak”. Horra zita on bat. “Kontua ez da irabaztea, zure onena ematea baino. Eta irabazten baduzu ondo, eta laugarren ateratzen baduzu ere ondo”. Horra bigarrena. Eta hirugarrena ere bai, “nahiago dut triste egon arriskua hartu eta huts egin dudalako, hartu ez ditudan arriskuez damutu baino”.

Alabak lanari gutun baten itxura eman zion. Eta otu zitzaion beharbada ideia ona izango zela gutuna Simone Biles-i benetan bidaltzea. Postetxeko gizonak, afroamerikarra Simone bezala, helbidea ikusi eta esan zuen, “seguru erantzungo duela”. Hilabete batera karta bat iritsi zen etxera alabaren izenean. Igortzailea behatu eta Simonen Biles. “Sekula ez amore eman, neska”, esanez bukatzen zuen eskutitza. Biharamunean, alabak gutuna eskolara eraman zuen, lagunei erakusteko, Simone gimnasian bezain irribarretsu.

Eskerrak gutuna bidaltzera ausartu zela. Izan ere, hobe da hartutako arriskuez damutzea, ezta Biles?

Trikuarena

Ariketak egin ondoren entzun edota irakurri Atxagaren ipuina:

Textua

  • I. zatia

    Esnatu da trikua habi hosto lehorrez egindakoan,

    eta dakizkien hitz guztiak ekartzen ditu gogora;

    gutxi gora behera, aditzak barne, hogeitazazpi hitz.

  • II. zatia

    Eta gero pentsatzen du: Amaitu da negua,

    Ni trikua naiz, Bi sapelaitz gora dabiltza hegaletan;

    Marraskilo, Zizare, Zomorro, Armiarma, Igel,

    Zein putzu edo zulotan ezkutatzen zarete?

    Hor dago erreka, Hau da nire erresuma, Goseak nago.

  • III. zatia

    Eta berriro dio: Hau da nire erresuma, Goseak nago,

    Marraskilo, Zizare, Zomorro, Armiarma, Igel,

    Zein putzu edo zulotan ezkutatzen zarete?

  • IV. zatia

    Ordea bertan gelditzen da bera ere hosto lehor balitz,

    artean ez baita eguerdia baino, lege zahar batek

    galerazi egiten baitizkio eguzkia, zerua eta sapelaitzak.

  • V. zatia

    Baina gaua dator, joan dira sapelaitzak, eta trikuak,

    Marraskilo, Zizare, Zomorro, Armiarma, Igel,

    Erreka utzi eta mendiaren pendizari ekiten dio,

    bere arantzetan seguru nola egon baitzitekeen

     

    gerlari bat bere eskutuaz, Espartan edo Corinton;

  • VI. zatia

    Eta bapatean, zeharkatu egiten du

    belardiaren eta kamio berriaren arteko muga,

    Zure eta nire denboran sartzen da pauso bakar batez;

  • VII. zatia

    Eta nola bere hiztegi unibertsala ez den

    azkeneko zazpi mila uneotan berritu,

    ez ditu ezagutzen gure automobilaren argiak,

     

    ez da ohartzen bere heriotzaren hurbiltasunaz ere.

Padre eta aita

Irakurri edota entzun Jon Maiaren “Padre eta aita” ipuina.

Garai hartan, sutegietako fabrika hura utzi eta padrek lantokiz aldatu zuen; erreminta fabrika batean hasi zen lanean. Gu, lau anai-arrebok, eskolan hasi ginen. Ikastetxea urrun zegoen eta Marisitak eskutik helduta eramaten ninduen.


Bazkaria ere eramaten genuen zorrotxo batean, garbantzuak,arroza, arrautza egosi batzuekin, etxerainoko bidea luzeegia baitzen bazkaltzera joan eta eskolara itzultzeko. Topolino botiletan, kafesnea sartzen zigun amak, eta opiltxo batzuk,bustitzeko. Bidean, baserri batean aske zeukaten akerko bizartsu eta adar handi baten ondotik pasatu behar izaten genuen egunero eta Marisitak beldur handia zion.


Eskolan, ume guztiek bezala, jolaserako gogoa izaten genuen ezer baino gehiago, eta inguruko baserrietatik-eta elkartzen ginen umeak horretan aritzen ginen. Gelako lagunik gehienak auzo hartako baserrietakoak ziren. Padrek caseros esaten zien. Guri belarrimotxak esaten ziguten eta hasieran ez genuen ulertzen zergatik, baina padrek esan zigun han horrela esaten zigutela. Eta maketoak eta mantxurrianoak ere esaten ziguten. Kanpokooi esateko modua omen zen.

 

Neska-mutil casero horiek tratu txar ugari pasatzen zuten eskolan, vascuence hura zela eta. Gainera, igandero mezatara joan behar izaten zuten beren familiarekin. Guk orduan ezetz, ez genuela elizara joan beharrik esaten genien eta inbidiaz begiratzen ziguten.


Ume haiek guri pena pixka bat ematen ziguten, hainbeste obligaziorekin bizi behar izateagatik. Baserrian ere lan egin behar izaten zuten, eskolatik bueltan, eta gero hango usainak ekartzen zituzten hurrengo goizean eskolara.


Ez zuten espainolez asmatzen, ez zekiten guk bezala hitz egiten, eta zartako galantak ematen zizkien irakasleak.


Guk, berriz, etxean kontatzen genien padreri eta madreri eskolako berri, zer ikasi genuen, nolako kantuak irakasten zizkiguten eta hori guztia. Padre sutan jartzen zen eta ulertu ezin ziren hogei maldizio botatzen zituen segidan, Rusiatik Francoraino. Tia Paca, berriz, poz-pozik jartzen zen zenbat errezatzen genuen jakitean, baina padrek eskola horiek ez zutela ezertarako balio esaten zuen beti.


Nik orduan ahal nuena egiten nuen, padrek esaten zuen moduan, Franco ipurdi zuri nano putre zakilmotz hankoker basurdekume haren kantu faxistak-eta ez ikasteko eta gelako lagunekin zigortuta geratu behar izaten nuen, nahi baino maizago. Marisita haserretu egiten zen, nire zain egon behar izaten baitzuen berandu arte eskola kanpoan, baserrirako bidea oso luzea baitzen.

Guk ez genuen arazorik hizkuntzarekin, espainolez baino egiten ez genulako, baina irakasleak berehala ikusi zuen ez ginela bere aldekoak.

 

Egunetik egunera, inguruko baserritarren lagun egin ginen eta eskolako lanetan ere laguntzen genien.


Eskolako itzulerak ederrak izaten ziren, etxerako bidean lagunen baserrietan geratzen baikinen jolasten eta ganaduak ikusten, eta zorte apur batekin, askaria ere ematen ziguten.


Etxera iristerako, beti geneukan bidean hartutako zerbait aldean: pikuak, sagarrak, intxaurrak, tomatealk…. Gu lau anai-arreba ginen eta Marisitak berak esaten zigun zer hartu ahal genuen eta zer ez.


Eskolarik gabeko egunetan, padre Velandorekin joaten zen txoritara eta baserriko ukuilu erdia kaiola bihurtuta zeukan, beti txoriz betea egoten baitzen. Esnea ondoko baserritarrari beti erosten genion egunero eta esnegainarekin otarteko gozoak egiten zizkigun amak.


Baratze txiki bat ere bageneukan eta ez genuen ia ezer falta. Dirua, akaso.

 

Padre aitzur txikiarekin arrantzarako zizareen bila ari zen erreka inguruetan.

– Aitaaa – berriz ere nik atzetik

Orduan lepoa biratu zuen eta begiradarekin beste norbait bilatu zuen.

– Aitaaa!-nik, hirugarrenez-. Amak esan du bazkaria prest dagoela!
Ñako! -harridura keinu batekin erantzungo zidan -. Esan amari orain noala.


Ez dut uste ezer gehiago esango zuenik, nik berari padre deitu beharrean, aita deitzeagatik.

Koblakari

Zilar ezpata idüri oihanean goizanko ekia
Bardin gure artean zartzen poeten begia
Bihotzean egiten dizü ezin elkizko zauria
Irustarzün ütürria.

Koblakari Koblakari denek zure bihotzean nahi
Koblakari Koblakari zütaz gütützü egarri.

Ama deitzen den bezala korpitza hozten senditzean
Zure berotarzüneala jin nüzü bizitzean
Bizientako amodioaz zük bihotza senditzean
Sü hartzen deikü güzia.

Ori mendi bera düzü hiru erregeen aitzinean
Lotsa gabe txütik zira Frantzi eta Espainian
Zure lana hegaltatürik betikoz zelü lürretan
Euskal Herri güzian.

Bizi denboran beitzüan aterbüa etxe batetan
Hilik ere poeta bizi hanitxetan
Heriotza lotsagarriak kentzen badü izaitea
Ez dateke zure kasüa

 

Pier Paul Berzaiz

Gaua gure estalgia

Gaua gure estalgia

izan ihintzak bustia

urruti zuri zuria

ilargiaren begia

 

Larru gainean desira

lau esku juntatzen dira

joan daitezen jostatzera

gozamenaren habira

 

Maitasunaren intzaurra

bildua dugu eskura

dezagun kraska axala

ahalaz bihotza zila

 

Entzuten ditut ixilik

zure hats beherapenak

maitearen lo arnasak

ez dakar egia baizik

 

Aldi guziz harritzen naiz

zoin den hutsa zoriona

horra hire gandik joana

ez hadila izan bekaitz

 

Jon Casenave