Audios

Le chasseur et les choucas

Ecoutes et lis le conte deKoldo Amestoy et après fais les exercices.

Transcription

Egun osoa ibili zen gure ehiztari hau inguruetan denetan zerbait ihizi, harrapatu beharrean baina deus ez, ezer ez. Eguerdi aldean intxaurrondo baten azpian hortxe itzalpean halako atseden zerbait hartu behar zuela, jarri zen hortxe eserita eta hantxe ikusi zuen zeruan hodei bat hurbiltzen ilun-iluna. Hurbildu eta konturatu zen txoriak zirela, belatxingak, bele txikiak. Bele txipi horiek, belatxinga horiek intxaurrondoren gainean finkatu ziren, pausatu ziren guztiak. Denak kantata, saltoka ari zirela bere buruaren gainean; gure gizonak eskopeta poliki-poliki altxatu zuen, eta ikusi behar zuela bere armarekin zer tiro botako zuen, begia ere altxatu, eta hortxe berean gizonaren begi zuri-beltz, beltz-zuri hori ikusi zuten txoriek eta berehala airatu egin ziren, airatu eta urrundu. Biharamunean leku berdinean geldituko zela erabaki zuen gure gizonak.

Eguerdi aldean hurbildu zen gure ehiztaria esku batean bere eskopeta eta bestean ontzi bat, ontzi horretan pintzel bat, bai eta bikea, bizkia barnean. Eskopeta hortxe utzi zuen zuhaitzaren enbor ondoan eta joan zen arbolari gora, eta gain-gainean hantxe pintzela hartu bike hori, bizkia hori denetan ematen, hosto guztiak, adarrak eta abartxoak eta guztia estaltzen, dena igurtziz zuen poliki-poliki denbora hartu zuen. Eta jausterakoan ere, ba tronkoari ere, enborrari, eman zion behar zen bikea, bizkia denetan, dena estali eta gero utzi ontzia eta hartu eskopeta. Bezperan bezala hantxe zeruan ikusi zuen hurbiltzen delako hodei hura, hodei iluna, txoriak, txori multzoa, hurbildu belatxingak, eta belatxinga eta txori horiek guztiak denak delako intxaurrondoaren gainean finkatu ziren. Orduan gure gizonak duda izpirik gabe hartu eskopeta altxatu kanoia eta danba. Danba horretan, tiro bota zion noski, txori bat edo beste eroriko ziren, baina ikusi zuen ere bai bere aitzinean zuen zuhaitzaren enbor hori, tronko hori poliki-poliki altxatzen. Ikusi zituen ere erroak, sustraiak agertzen, lurra erortzen, altxatu begiak eta ikusi, belatxingak, txori beltzek hegaldaka, hegalka, hegalka eramaten zutela arbola, intxaurrondoa poliki-poliki zeruan altxatzen ikusi zuen eta hantxe urrun-urrunean, gain-gainean nonbait hodei, hodeien barnean desagertzen. Horra, geroztik zeruan dabiltzan hegazti eta hegazkinen artean jakin ezazue badabilela holako belatxinga multzo batek eramanik alde batetik eta bestera gure herriko intxaurrondo bat.

Comment dit-on en basque?

Le paysan et les boeufs

Ecoutes et lis le conte deKoldo Amestoy et après fais les exercices.

transkription

Nekazari handi honek goiz batez bere behitegian ez zituen aurkitu bere etxeko idi ederrenak.

  • Non ziren ba?

Etxe inguruak dena ikertu, miatu, ikusi. Auzoko batek erran zion, ba, bezperan ikusi zituela bi gizon hortik ibiltzen. Lapurrak ote ziren hauek? Orduan gure laborariak igorri zuen bere mutila, morroia, ba, bi idiak hortxe nonbait harrapatzen ahal bazituen eta beharbada lapurrak ere bai.

Mutil hau ibili zen denetan, herrian, auzoetan, denetan eskatzen, ikusten, ikertzen. Inork ez zuen idirik ikusi, ez, eta lapurrik ere ez. Mutila etxerako bidean, hortxe, dudatan gelditu zen, baserrira itzuli ala ez, eta azkenean erabaki zuen bere sortetxera itzultzea, gaua han pasako zuela. Biharamunean gure laborariak ez zituen ikusi bere idiak etxean, ez, eta lapurrak ere ez, eta mutila ere ez, morroia ez baitzen etxera itzuli. Orduan etxeko neskatoa, neskamea igorri zuen.

  • “Joan bila, bi idien bila”. Idiak eta lapurrak ahal bazuen eta mutila ere ekar zezala etxera.

Neskatoak baserri utzi orduko etxeko txakur txikiak segitu zuen, eta horrela biak ibili ziren eskuin eta ezker herrian eta inguruetan ikusten, ikertzen, eskertzen.

  • “Ez, ez, ez, lapurrik ez, eta idirik ez, eta morroirik ere ez”. Ez zutela inor, deus, ez zutela ikusi. Neska gaztea lotsatua ez zen itzuli hau ere ez baserritarraren etxera.

Biharamun goizean gure gizonak ez zuen aurkitu etxean ez idiak, ez lapurrak, ez morroia, ez neskatoa, ez eta bere etxeko txakur txiki ere ez. Orduan, bera abiatu zen. Eskuin eta ezker, herrian, inguruan, auzoetan, denetan, eskatzen, ikusten, eskatzerik, ez inor ez zuela ikusi ez idirik, ez lapurrik, ez mutil, ez neska, inor, deus, deus, ezer. Haserre itzultzen zen gure gizona bidez-bide, eta halako batean hantxe, bide erdian gelditu zen zeruari begira eta zeruari hasi zen oihuka:

– “Nik nire lana egin dut, ibili naiz ikertzen, ibili naiz denetan miatzen, eta betitik entzun dut esaten, ba goizak berea egiten badu, ba zeruak lagundu egiten duela. Nik egin dut egin behar nuena, eta zuk ez nauzu lagundu. Orduan zeruari hasi zaio oihuka, garrasika, birauka, sakreka, maldizioka. Eta zerua haserretu orduan eta kexu-kexuan zeruak hartu ditu zazpiak, zazpiak, zazpi izar bilakatu zituen. Zazpi izarrak begiratzen badituzu, hantxe ikusiko dituzu bi, bata bestearen ondoan, bi idiak, ondoan beste bi, bi lapurrak, bostgarren izar bat ere ikusiko duzu, hau da, mutila, morroia; seigarren izarra neskatoa, eta honen inguruan izar txikitxo bat bueltaka, biraka, hau, etxeko txakurra; eta zazpigarren izarra, jauna bera, nekazari handia. Hortxe daude geroztik kondenatuak elkarrekin bizitzera betirako, zeru zaharreko zazpi mila izar zur eta zintzoekin batera zazpi izarrak.

Remplis les trous

Cherches les synonymes de mots utilisés pour remplir les trous

Gramatique

Pour ne pas perdre ta trace

Zure hatzaren ez galtzeko

“Muga anitz zeharkatu dut,

Kontrol zakar sobera pairatu

Zuregatik.

Badakit

Izenetik beretik

Eraikuntza faltsua naizela:

Urguilua eta beldurra

Daramatzat

Nigan.

Gaua dator Lagako hondartzara.

Kobre koloreko itsasoan Izaro datza itzal.

Ogoño lur muturra uhinetaraino

Itxeskatzen bezala da ispilu bila.

Memoria ezabatzen doa.

Saminak ahanzten ditut

Nire biharraren balizko ardatza

Bizi-pozez zizelkatzeko.

Ubarroi hegaldi bat miretsiz

Xuxurlatzen dut ad libitum:

Nork zaitu hark urrunetik

Bezainbeste maite?

Mapa handia tatuatu dut begiaren zurian

Zure hatzaren ez galtzeko.”

 

Itxaro Borda

Harmonika (Lucien Etxezaharreta)

Ecoute et lis la nouvelle deLuzien Etxezaharreta et après regarde son entretien

Nouvelle

I. partie

Oraindik gogoan dut, aspaldikoa bada ere. Egungo egunean baluke segur izen bat, nola “harmonika kromatikoa”. Zilarraren egite zuen metalezko axala zuen, gainean zernahi gauza izkiriaturik zituela, konprenitzen ez nituenekin. Orain ohartzen naiz alemaniar hizkuntzan ezarriak zirela, hitz luze konplikatuak, enetzat arrunt arrotzak, nintzen mutiko ttipiarentzat. Ez dut geroztik sekulan ikusi holakorik. Aski haundia iduritzen zautan. Ufatzen zelarik halako musika pollita ateratzen zen eta, gainera, bi aldeetarik ufatzen ahal zen. Orain ez nindaike gai erraiteko ezberdintasunik bazenez bi aldeen artean. Xoko batean edo tireta batean gordea zen, sukaldeko armarioan. Noizbehinka hartarik hartzen nuen jalitzen ahal nituen musika notekin jostatzeko. Haur denboran amatxik edo amak kantatzen zituzten aire batzu nola jalitzera entseatzen nintzen. “Iruten ari nuzu” edo “aitak eman zerautan” uste dut. Harmonika horrek halako ahoak bezala zituen bi aldeetan, xilo batzu, bakotxak bere nota zuela. Holako musika tresna guzietan bezala ez zen xilo batean bakarrik ufakoa sartzen bainan bederen hiruzpalauetan, horrek ziola “harmonia” zerbait sorrarazten. Bainan beti musika horrek bazaukan halako tristezia zerbait. Herriko pestetan, plazan, entzuten nuen akordeoiak etzuen holako sentimendurik pizten, alegrantzia baizik. Nago zeren gatik. Behar bada harmonika bakartasunari lotua baita. Arina baita, norberak noranahira eremaiten ahal du aise. Mendi edo erreka xoko batean jotzen ahal da, haizea, xorien kantuak edo errekaren arramantza lagun. Bere buruari zerbait kondatzeko edo berdin, gehienetan, zerbaitetaz orroitzeko.

II. partie

Amatxik emana zaukun. Aitatxirena zen. Aitatxi, 1933an zendua zena Hamalueko gerlaren zaurietarik, hamabost urte pairaturik buru hezurrean sartu obus puska batzuen gatik. Geroztik maiz pentsatu nuen aitatxik trintxeretan harrapatu soldado aleman hil baten zaku batetarik hartu zukeela, bere granadaz bete musetan sartu eta berekin atxiki zuela. Gizon fina zen ene aitatxi, ez dut ezagutu, eta gerlatik landa, soldado kolpatu ainitzek bezala, lan publiko bat ardietsi zuen, kantonier gisa Kanbon, “herriko mutil”, orduan erraiten zen bezala. Nekez ari zen lanean, inbalier bezala ekarria baitzen. Ikusi ditut bere paperak: borrokatu behar izan zuen jainkoak daki zenbat komisionetan bere zaurien onararazteko. Ikusi dut %20eko inbaliertasuna onartu ziotela, geroxeago %50era goititu zela, eta hil zorian zelarik 80etaraino goititzea onartu ziotela. Orduan ere administrazionearekin batailatu behar zen. Ikusten dut ere, bide bazterretan, arroila garbitzen, sasi mozten, aiotza edo sega eskutan, edo herriko lan batzuetan, eta noiztenka akidurak geldiarazirik lurrean jarria. Berdin bere harmonika sakelatik aterako zuen eta “la Madelon” edo beste aire zerbait emanen bere lagunen aintzinean.

III. partie

Ikusten dut ere ene ametsetan, gerlako frente eta “khana” horietan, egun luze etsigarrietan, zilo batzuetan kokatua, sentinela batzu zaindari parreko etsaien ziloetarik zerbait aterako zen igurikatzen edo airean burrunba ikaragarrian urrundik bota obus hiltzaile bat erori artean hurbilagotik “minenwerfer” horietarik batek gure “crapouillot” bati errefera emanen zion artean…Egun eta gau luzeak beha egon behar. Kartetan ari, usu gertatzen zen bezala, etxekoeri zerbait idazten. Eta batzuetan sakelatik ateratu harmonikarekin nota batzu jalitzen. Lurpean posible zitekeen, harrabotsa tapatua zelakoan. Lubakietan, belauneraino iztilean sartua, ixilik egon beharko zen, etsaiak ez zezan jakin norbait bazela hor, bereziki atake bat erabakia zelarik, baioneta harmaren puntan finkaturik jauzi egiteko ordenaren zain zirelarik. Nolako musika jotzen ote zuen? Dudarik gabe, astia ukan zuen tresnaren ontsaxko baliatzeko. Hain urrun zen bere Irisarri eta Azkarateko herritarrez orroitzeko, heien aire goxoak emanez, “Iruten ari nuzu” edo “aitak eman zerautan”?

IV. partie

Ikusten dut ere ene ametsetan, gerlako frente eta “khana” horietan, egun luze etsigarrietan, zilo batzuetan kokatua, sentinela batzu zaindari parreko etsaien ziloetarik zerbait aterako zen igurikatzen edo airean burrunba ikaragarrian urrundik bota obus hiltzaile bat erori artean hurbilagotik “minenwerfer” horietarik batek gure “crapouillot” bati errefera emanen zion artean…Egun eta gau luzeak beha egon behar. Kartetan ari, usu gertatzen zen bezala, etxekoeri zerbait idazten. Eta batzuetan sakelatik ateratu harmonikarekin nota batzu jalitzen. Lurpean posible zitekeen, harrabotsa tapatua zelakoan. Lubakietan, belauneraino iztilean sartua, ixilik egon beharko zen, etsaiak ez zezan jakin norbait bazela hor, bereziki atake bat erabakia zelarik, baioneta harmaren puntan finkaturik jauzi egiteko ordenaren zain zirelarik. Nolako musika jotzen ote zuen? Dudarik gabe, astia ukan zuen tresnaren ontsaxko baliatzeko. Hain urrun zen bere Irisarri eta Azkarateko herritarrez orroitzeko, heien aire goxoak emanez, “Iruten ari nuzu” edo “aitak eman zerautan”?

Deux histoires du curé Axular

Ecoute et lis ces deux histoires écritees par Maddi Arizti


1. histoire

Baziren behin hiru apaiz gazte. Bat Iruñekoa zen; bestea Donostiakoa; eta hirugarrena Axular, Urdabizikoa. Apaiz egin ondoren, deabruaren eskolara joan ziren hirurak, harekin ikasi behar zutela eta.

 

Deabruak baietz esan zien, eskola emango ziela, baina, hala ere, baldintza bat jarri zien: eskolak bukatutakoan, haietako bat infernuan geldituko zen berarekin.

 

Hiru apaizek urte bat eta egun batez hartu zituzten eskolak eta azken egunean deabruak esan zien:

  • Egin beharreko egunak gaur bete dituzue.

 

Axularrek baietz esan zion eta orduan Donostiako apaizari handik alde egiteko agindu zion. Horren ondotik, gauza bera agindu zion Irunekoari. Bera baino ez zen gelditu deabruaren aurrean, beraz.

  • Zein da orain nirea? galdetu zion deabruak
  • Har ezazu nire atzekoa -erantzun zion Axularrek

 

Eta deabruak orduan Axularren itzala zapaldu zuen eta berekin eraman zuen. Geroztik, horrexegatik esan ohi da Axular itzalik gabea dela.

2. histoire

Deabruaren eskolak hartu ondoren, hiru apaizak etxera joan ziren. Axular Urdazubira itzuli zen, beraz, eta egun batez, meza eman ondoren, hauxe esan zion amari:

  • Aita Santua deabruarekin ezkonduko da gaur!

 

Beraz, infernuko deabrurik abilena bere aurrera ekartzeko eskatu zuen Axularrek. Deabru hori aurrean eduki zuenean, hau galdetu zion:

  • Zenbat ordu beharko zenuke zuk hemendik Erromarako bidaia egiteko?
  • Ordu erdi, hara joateko; ordu erdi, han egoteko; eta ordu erdi, hona itzultzeko. Beraz, ordu bat eta erdi beharko nuke – erantzun zion deabruak.
  • Ez, zu ez zara nik behar dudan mandoa?

 

Deabru hori oso abila ez zela ikusita, beste bat ekarrarazi zuen eta hari ere gauza bera galdetu zion:

  • Zenbat denboratan egiten duzu zuk Erromarako bidaia?
  • Bost minutu, hara joateko; bost minutu, han egoteko; eta beste bost minutu, atzera etortzeko. Beraz, ordu laurden aski izango nuke.
  • Zeu zara nik behar dudan mandoa. Ama, ekar iezadazu kapa bat, Erromara noa eta – esan zuen Axularrek.

 

Deabruaren gainera igo zen, ba, eta ziztuan abiatu ziren biak Erromarantz.

  • Ai, ai, ai! Nekatuta nago – kexatzen zen deabrua.
  • Arre, deabru hori! Eutsi eta segi aurrera! – esaten zion Axularrek halakoetan.

 

Erromara heldu zirenerako, Aita Santuaren gonbidatuak mahai eder baten inguruan bapo jaten eta edaten ari ziren, Aita Santua eta deabrua ezkondu berriak zirela ospatzeko.

 

Axularrek orduan leihoa kaxk-kaxkt jo zuen eta hauxe esan zion zabaldu zuen zerbitzariari:

  • Esaiozu Aita Santuari makila hartu eta mahaia behar duela, zenbat den luze eta zenbat den zabal jakiteko.

 

Aita Santuak halaxe egin zuen eta, bere makilaz mahaiaren luzera eta zabalera neurturik, gurutzea egin zuen oharkabean. Gurutzea ikusi bezain laster, mahaian eserita zeuden deabru guztiek ziztuan alde egin zuten.

 

Axular apaiza orduan berriro igo zen deabru hegalariaren gainera eta bi minuturen buruan Urdazubira iritsi zen. Han izan zenean, honela esan zion amari:

  • Ama, Jakako mendian elurra ari du.
  • Nola dakizu, ba, zuk Jakako mendiaren berri?
  • Nahi baduzu, begira iezaiozu nire kapari.

 

Ama zur eta lur gelditul zen kapa elurrez beterik ikustean. Eta gehiago harritu zen semea hain denbora laburrean hain urrun ibili zela pentsaturik. Semeak, hala ere, ez zion aitortu askoz urrunago ibili zenik, ama gehiegi ez ikaratzeagatik.

 

Eta geroztik, horrexegatik ezin dira apaizak ezkondu.